مهم ترین اصول اخلاقی برای معلمان
به گزارش مدیریت آموزش امروزه در موارد بسیاری، از علوم بین رشته ای صحبت می شود. یکی از این علوم، دانش اخلاق حرفه ای است. این دانش از یک سو به اخلاق و تربیت اخلاقی افراد و از طرفی به اقتصاد و تربیت حرفه ای آنها وابسته است. با وجود تأثیرات فراوانی که این دانش می تواند در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها داشته باشد، اما چنان که باید و شاید بدان پرداخته نشده است.
به گزارش مدیریت آموزش به نقل از ایسنا، مقایسه وضعیت اخلاق حرفه ای در جهان صنعتی در دو حوزه معرفتی و اجتماعی، منزلت اخلاق حرفه ای در ایران باستان و جایگاه راهبردی اخلاق حرفه ای در آموزه های اسلامی، و منزلت اخلاق حرفه ای در تمدن اسلامی با وضع موجود، مبین این حقیقت تلخ است که ما در توسعه اخلاق حرفه ای وضعیتی متناسب با شأن تاریخی خود نداریم و این در حالیست که تاریخ فرهنگی و دینی این سرزمین حامل گنج های گران باری از میراث غنی خود در این زمینه است.
رشد نیافتن اخلاق حرفه ای در مشاغل و سازمان ها و توسعه نیافتگی آن بعنوان یک دانش، عوامل فراوانی دارد که یکی از آنها کم کاری در زمینه اخلاق پژوهی به صورت عام و اخلاق حرفه ای به صورت خاص است.
محمدرضا حشمتی، یک معلم و کارشناس آموزش و پرورش در شماره یکم دوره چهلم مجله «رشد معلم» در این زمینه نوشته است: هر حرفه ای مجموعه پیچیده ای از دانش، معیارها و اخلاقیات مربوط به رسالت حرفه است و به اعتماد عمومی نیاز دارد. در این خصوص، مجموعه معیارهای اخلاقی و رفتاری به وسیله جامعه حرفه ای توسعه می یابد و اهمیت آن درک می شود.
هرچند بنظر می رسد مفهوم اخلاق حرفه ای به حرفه مندانی چون پزشکان، وکلا، حسابداران و مانند آنان محدود باشد، اما به لحاظ تاریخی، همه حرفه هایی که از پایداری و اقبال برخوردار بوده اند، مجموعه ای از اصول کاری و اخلاق حرفه ای دارند. یکی از حِرفی که در طول تاریخ مطرح بوده است، حرفه معلمی است.
در طول تاریخ انبیا و اولیای الهی، نه فقط به رعایت اخلاقیات سفارش کرده اند، بلکه بعنوان معلم همه بشریت، خویش را به رعایت اخلاقیات ملزم کرده اند. معلمان هم در جامعه برای انجام رسالت خود مسئولیت های اخلاقی خاصی دارند که در زمینه اخلاق حرفه ای جای می گیرد.
معلم در جامعه نقش بسیار مهمی دارد و آن تربیت نسل هاست. بنابراین نحوه عمل وی در موقعیت های متعدد می تواند تعیین کننده و اثرگذار باشد. این حرفه مهم در جامعه هم همانند خیلی از حرفه ها نیاز دارد که با اخلاقیات مربوط به حرفه خویش آشنا باشد تا بداند در موقعیت های متعدد و چه بسا متعارض چگونه عمل کند و بتواند مسائل مربوط به حرفه خویش را حل کند.
سند برنامه درسی ملی، معلم را به این شکل توصیف می کند:
۱. در راه راه انبیا و ائمه اطهار (ع) اسوه ای امین و بصیر برای دانش آموزان است.
۲. با شناخت و بسط ظرفیت های وجودی دانش آموزان و خلق فرصت های تربیتی و آموزشی، زمینه درک و انگیزه اصلاح مداوم موقعیت آنان را فراهم می سازد.
۳. زمینه ساز رشد عقلانی، ایمانی، علمی، عملی و اخلاقی دانش آموزان است.
۴. راهنما و راهبر فرآیند یاددهی ـ یادگیری است.
۵. برای خلق فرصت های تربیتی و آموزشی مسئولیت تطبیق، تدوین، اجرا و ارزشیابی برنامه های درسی و تربیتی در سطح کلاس را برعهده دارد.
۶. یادگیرنده و پژوهشگر آموزشی و پرورشی است.
همان گونه که در بند اول آمده است، معلم اسوه و الگوی دانش آموزان است. در این میان، فرمایشات نورانی و گهربار امام علی(ع)، بسیار راهگشاست: « آنکه خویش را در جایگاه پیشوایی مردم قرار می دهد باید قبل از مؤدب کردن مردم، به مؤدب کردن خود اقدام نماید، و قبل از آنکه دیگران را به گفتار، ادب نماید، باید به کردارش مؤدبِ به آداب باشد، و آنکه خویش را بیاموزد و ادب کند، به تعظیم سزاوارتر است از کسی که فقط دیگران را بیاموزد و تأدیب کند.» (نهج البلاغه، حکمت ۷۳).
باتوجه به آنچه بیان شد، معلمان باید خودشان الگوی اخلاقی باشند! که کار سختی است. بنابر فرمایش امام علی(ع) و بند پنجم که در بالا ذکر شد، راهنما و راهبر بودن معلم زمانی محقق می شود که خودش اخلاقی بیندیشد، و عمل و بیان کند. از سوی دیگر، سند برنامه درسی ملی، دانش آموز را به این شکل معرفی می کند:
۱. امانت الهی و دارای کرامت انسانی است.
۲. فطرت الهی در وجود او نهفته است و قابلیت شکوفایی و فعلیت یافتن دارد.
۳. همواره در موقعیت است و می تواند آنرا درک کرده و با انتخاب احسن خود در امتداد اصلاح حرکت می کند.
۴. توانایی انتخاب، تصمیم گیری و خویشتن داری دارد و می تواند با محیط یادگیری، رابطه تعاملی برقرار کند و تابع بی چون وچرا و مقهور محیط نیست.
۵. از اراده و انگیزه برخوردارست که در فرآیند یاددهی ـ یادگیری نقش اساسی دارد.
۶. در فرآیند یاددهی ـ یادگیری و تربیت پذیری و توسعه شایستگی های خویش به لحاظ ذاتی نقش فعال دارد.
۷. دارای قابلیت ها، تجربیات، ظرفیت ها و توانایی های متعدد است.
نقش الگویی معلم از سویی و راهنما و راهبر بودن او از طرف دیگر، همینطور خصوصیت های خاص دانش آموزی، ضرورتی است که برمبنای آن ما معلمان باید اخلاقی رفتار نماییم. کار ما معلمان برمبنای اسناد بالادستی، زمینه سازی برای رشد برمبنای عقلانیت است.
مهم ترین اصول اخلاقی برای معلمان
۱. گفتار و کردار معلم با هم مطابقت دارد. معلم هرچه را می گوید، خودش انجام می دهد. به قول معروف واعظ غیرمعتظ نیست. اگر معلم اینگونه نباشد، سبب می شود سرگشتگی ارزش پیدا کند.
۲. معلم خلاف باور خود سخن نمی گوید. سخن معلم باید مطابق عقیده اش باشد؛ چه بسا در مواردی لازم باشد سکوت کند. چون که وقتی از من معلم می پرسند و من پاسخی ندارم، عقیده ام این است که نمی دانم! اما اگر آغاز به پاسخ دادن کردم، در حقیقت خلاف باور عمل می کنم.
۳. هدف معلم و مربی یادگیری است نه چیز دیگر. هدف یعنی وضعی که من برای رسیدن به آن به عمل دست می زنم؛ خواه به هدف برسم، خواه نرسم.
۴. معلم فخرفروشی نمی نماید. معلم باید مراقب باشد از این که دیگران دانش آموز او هستند لذت نبرد! این امر سبب ایجاد فاصله می شود. معلم باید مراقب باشد فخرفروشی معلومات نداشته باشد. معلم باید مراقب باشد زمانی که در بحث با دانش آموزان غلبه کرده و به عبارتی پیروز شد، زبان بدنش مبین آثار پیروزی نباشد؛ چون که اگر چنین شود، برای دانش آموز این تصور به وجود می آید که حقیقت مهم نیست، بلکه غلبه کردن مهمست.
برعکس، معلم باید نشان دهد اگر در بحث شکست خورد، شاد است! چونکه به کمک دانش آموزانش به حقیقت جدیدی رسیده است. تمام تلاش ما باید حقیقت یابی باشد.
۵. معلم باید همیشه نقاط ضعف دانش آموزان را به لحاظ دانایی (علم و تجربه) و توانایی (فهم و تفکر) در نظر داشته باشد و بر این باور باشد که توانایی و دانایی من بیشتر از دانش آموزان است، پس باید شفقت و مهربانی خویش را بیشتر کنم. در اینجا نیز، زبان بدن اهمیت بسیار زیادی دارد.
به تعبیر دیگر، معلم با نگاه، رفتار و لحن گفتار خود بیان کند: من از این که دانایی و توانایی شما کم است، در رنجم و تمام تلاشم این است که شما به سطح بالاتری از دانایی و توانایی برسید. معلم باید ترس دانش آموزان را از این که نمی دانند، بکاهد و به آنها امنیت روانی و اجتماعی هدیه کند تا زمینه یادگیری بهتر مهیا شود. معلم رفتارش مانند قاضی با متهم نباشد. رفتار معلم مثل رفتار مدیر اداره با کارمند اداره نباشد.
۶. معلم باید منصفانه با همه دانش آموزان رفتار و تلاش کند در حوزه های نگاه، توجه، تأیید، تشویق، بازخورد و گفتگو تبعیض نداشته باشد.
۷. معلم باید مسئولیت جمعی بپذیرد و بپذیراند. معلم باید بر این باور باشد و این باور را اعلام نماید که اگر یکی از شما درس را خوب فهم نمی کند، تقصیر همه ماست؛ من معلم و شما دوستان هم کلاسی. گاهی رفتار ما (دانش آموزان) سبب ایجاد اضطراب است. اگر در کلاس اوضاع پیشرفت درسی خوب نیست، من هم مقصر هستم، شما هم مقصرید.
۸. معلم باید دقت کند آنچه بر خود نمی پسندد، بر دیگران هم نپسندد. در چنین مواقعی، تلاش نماییم خودمان را جای دیگری بگذاریم. به عبارت دیگر، رنجی را که تحمل نمی کنی، تحمیل مکن!
این مطلب مدیریت آموزش برایتان مفید بود؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب