گزارش مدیریت آموزش؛
دوران طلایی یک و نیم میلیون کودک زیر ۶ سال تحت تاثیر کرونا
قریب به یک و نیم میلیون کودک زیر 6 سال در کشور داریم که این روزها تحت تاثیر پاندمی کرونا بیش از گذشته از روند رشد و شکل گیری شخصیت آنها غافل شده ایم؛ کودکانی که آینده این جامعه را می سازند.
خبرگزاری مهر_گروه جامعه: بدون شک دوران کودکی و بطور مشخص بین ۳ تا ۶ سالگی دوران طلایی در زندگی هر فردی است. سنی که به شکل شگفت آوری کودکان به لحاظ شناختی و مهارتی رشد می کنند و شاکله اصلی شخصیت آنها پی ریزی می شود. هر چند مفاهیمی چون دلبستگی که از اهمیت بالایی در سلامت روانی افراد برخوردار می باشد پیش از این سنین و در سبک فرزندپروری والدین خودرا نشان داده است اما قدم به سمت اجتماع پذیری در سنین ۳ تا ۶ سالگی شکل می گیرد که این مساله نیز اهمیت بسیاری دارد. بیشتر روان شناسان رشد تاکید اصلی شأن شناساندن تغییرات رشدی با تاکید بیشتر بر تحولات شناختی، مهارتی، عاطفی تا سن ۸ سالگی است که با مرور آنها میتوان دریافت چه میزان سبک فرزندپروری، نحوه آموزش ها و تربیت های خارج از محیط خانواده (مهدهای کودک و مدرسه) و بطور کلی محیط می تواند نقش آفرینی کند.
در مبحث فرزندپروری که چند سالی است آموزش های آن در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است، هر آنچه والدین باید درباره روند رشد کودکانشان، دوره های حساس، تأثیر الگوگیری فرزندان از والدین، شناخت کودک در هر دوره رشدی، مباحث دلبستگی و… آموزش داده می شود و همینطور درباره اهمیت اجتماعی کردن کودکان و روش های آن، اهمیت بازی با همسالان و… نیز مواردی مطرح می شود.
بدون شک والدین که تأثیر بلاشکی بر زندگی فرزندان خود می گذارند. هر حرف والدین، هر رفتار آنها الگویی برای فرزندانی است که جهان را به واسطه آنها می شناسند.
طرح واره های کودک عموماً از همین روابط شکل می گیرد و تا آخر عمر بر خیلی از انتخاب ها و واکنش های وی در مقابل زندگی تعیین کننده است.
اما از طرفی متخصصان تعلیم و تربیت کودک می گویند که هر چند نقش پدر و مادر در فرزند پروری بسیار مهم و تأثیرگذار است اما تصور این که حداقل از سه سالگی به بعد تنها این والدین هستند که افراد تأثیرگذار زندگی کودکانشان هستند، تصور غلطی است. اصل تعامل و یادگیری زندگی در اجتماع برای کودکان از زمانی شروع می شود که پا را از محیط خانه بیرون می گذارند. خیلی از کودکان با ورود به مهد کودک یا دوره های پیش دبستانی آنرا آغاز می کنند و برخی با ورود به مدرسه. نکته قابل تأمل اینجاست که هر کودکی برای ورود به تعامل با دنیا بدون پیش فرض و چون لوح سفید وارد نمی گردد و خلق و خوی کودک و شخصیتی که قبل از آن شکل گرفته و حتی با درصدی از آمادگی های زیستی لطمه پذیری اضطراب و افسردگی وارد تجربه این دنیا می شود و اینجاست که نقش متربیان تعلیم و تربیت کودک بسیار پر رنگ می شود.
نیازهای اصلی کودکان را بشناسیم
کودکان به صورت مداوم چه در خانواده و چه در محیط تربیتی خارج از خانواده به احساس امنیت، عشق، حمایت، امید، توجه به تلاش ها و مهارت آموزی نیازمند است.
کودک نیازمند این است مراقبان او از والدین تا مربیان برای حفظ سلامتی او، رشد احساسات عاطفی کودک، آموزش مهارت اجتماعی و قرار دادنش در راه شکوفایی رشد شناختی تلاش کنند.
کودکان به صورت مداوم چه در خانواده و چه در محیط تربیتی خارج از خانواده به احساس امنیت، عشق، حمایت، امید، توجه به تلاش ها، مهارت آموزی نیازمند است
در روزهای گذشته روز جهانی کودک را پشت سر گذاشتیم؛ روزی در تقویم که حقوق کودکان را بار دیگر به پدرها و مادرها و تمام متولیان تعلیم و تربیت کودکان یادآوری می کند. در این روز خیلی از والدین با اشتراک گذاشتن عکسی از فرزندان خود این روز به آنها تبریک گفتند و بعضی از سازمان ها و مراکزی که متولی امر تعلیم و تربیت کودک هستند برنامه هایی برگزار کردند؛ اما شاید چیزی که بیش از تبریک ها نیاز کودکان امروز خصوصا کودکانی که بیش از یک سال و نیم است به خاطر پاندمی کرونا جهان کودکی اشان زیر و رو شده است، نیاز دارند، پدران و مادرانی آگاه و مجهز به اصول فرزندپروری و همچنین متولیانی است که اقدامات عملی و مؤثری برای رشد سالم این کودکان تدارک ببینند.
پیش از این در گزارشی با عنوان وقتی خانواده و مدرسه روش تربیتی مشخصی ندارد به برخی نکات مهم در مورد تربیت کودکان در محیط مدرسه و پیش دبستانی ها اشاره کردیم.
نقش متولی اصلی تعلیم و تربیت کودک در ایام پاندمی و پس از پاندمی
حالا تعلیم و تربیت کودک دارای یک متولی مشخص شده است. سازمان تعلیم و تربیت کودک شکل رسمی به خود گرفته است و اساسنامه اش به تصویب رسیده و زیر نظر آموزش و پرورش فعالیت می کند. این که این سازمان در ابتدای شکل گیری با چه پرسش هایی رو به رو بود را می توانید در این گزارش بخوانید. ۲۶ اسفند بود که اساسنامه سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک ابلاغ گردید. اما در اردیبهشت ماه بود که اولین جلسه هیأت امنای «سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک» با حضور وزیر آموزش وپرورش وقت در ساختمان شهید رجایی وزارت آموزش وپرورش برگزار شد.
هر چند این روزها بیش از ۸۵ درصد کودکان تا سن پیش دبستانی را فقط تحت تعلیم و تربیت والدین هستند و کمتر از ۱۵ درصد بچه در مهدهای کودک حضور دارند و دوره پیش دبستانی نیز هنوز الزامی نیست اما سازمان تعلیم و تربیت کودک متولی تولید محتوا و ساماندهی تمام امور از مجوزها تا تأیید صلاحیت مربیان مهدهای کودک است.
علیرضا حاجیان زاده محقق در حوزه تعلیم و تربیت کودک و رییس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک معتقد است استانداردسازی ها و تدوین نظام معیار برای مهدهای کودک و پیش دبستانی ها مهم ترین وظیفه سازمان تعلیم و تربیت کودک است که این مهم به تحقیقات و مطالعات نیازمند است.
وی اعلام کرده است که با تدوین نظام جامع تعلیم و تربیت کودک، شیوه نامه ها و محتوای آموزشی لازم برای برگزاری دوره ها و کارگاه های تبادل تجربیات و توانمندسازی نیروهای انسانی، طراحی و ابلاغ می شود. تعیین شاخص ها برای احراز صلاحیت ها و شایستگی های مربیان و کارکنان و بطور کلی چگونگی استقرار نظام تربیت مربی کودک سایر طرح های در دست اقدام سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک را می سازند.
به گفته وی کمک به نقش آفرینی و توانمندسازی خانواده ها با برگزاری دوره های تربیت کودک و ارائه آموزه های کارآمد، تنظیم مجموعه ضوابط و مقررات در ارتباط با محل های نگهداری از کودکان، تعریف استانداردهای فضا و تجهیزات و سایر امور ضروری، که حاصل پژوهش های پژوهشگران خواهد بود، بعد از نظرسنجی و اعتبارسنجی در چارچوب نظام جامع، جهت استفاده عموم مردم عرضه می شود.
به هر صورت سازمان تعلیم و تربیت کودک با هدف مدیریت یکپارچه و ساماندهی امور کلان تعلیم و تربیت کودکان کشورمان، از بدو تولد تا اختتام سن شش سالگی تأسیس شده است که ذی نفعان اصلی آن به دو گروه زیر ۴ سال و ۴ تا ۶ سال تقسیم می شوند. در حال حاضر این جمعیت قریب به یک میلیون و ۵۰۰ هزار کودک است.
در گذشته حدود ۱۴ نهاد و دستگاه همچون آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و بهزیستی برای مراکز پیش دبستانی، کانون های تربیتی و مهدهای کودک، در زمینه تعلیم و تربیت کودکان زیر شش سال خدمات رسانی می کردند و این نابسامانی در دادن مجوزها یک مشکل جدی در عدم داشتن راهبرد مشخص و نظارت سازنده بود.
حال به نظر می آید این سازمان می خواهد بر پایه مطالعات و تحقیقات گسترده نظام جامعی را تدوین کند که اصول کلان در این عرصه را شامل شود و شاید در این میان آنچه مهم می باشد این است که سند تحول بنیادین نیز باید مبنای این نظام قرار بگیرد تا آنچه راهبرد برای زیر ۶ سال است با راهبردهای تعلیم و تربیت بالای ۶ سال تناقض نداشته باشد.
یک میلیون و پانصد هزار کودک فارغ از این که چند درصد آنها به مهد و پیش دبستانی می روند یا نه، مخاطبان سازمان تعلیم و تربیت کودک هستند. این روزها در فرصت پاندمی کرونا که خانواده ها کمتر مخاطبان مهدهای کودک و پیش دبستانی ها شده اند فرصت خوبی است تا این سازمان به نظام جامع برسد اما نکته ای که امکان دارد مورد غفلت واقع شود بی توجهی به شمار زیادی کودک است که در دوران طلایی رشد اجتماعی از این فرصت محروم شده اند
نکته مهم تر این است که یک میلیون و پانصد هزار کودک فارغ از این که چند درصد آنها به مهد و پیش دبستانی می روند یا نه، مخاطبان سازمان تعلیم و تربیت کودک هستند. این روزها در فرصت پاندمی کرونا که خانواده ها کمتر مخاطبان مهدهای کودک و پیش دبستانی ها شده اند فرصت خوبی است تا این سازمان به نظام جامع برسد اما نکته ای که امکان دارد مورد غفلت واقع شود بی توجهی به شمار زیادی کودک است که در دوران طلایی رشد اجتماعی از این فرصت محروم شده اند. متأسفانه این سال ها قابل جبران برای روزهای پس از پاندمی نیست و برخی لطمه هایش را نمی توان به سادگی جبران کرد. در این میان نیاز است که سازمان تعلیم و تربیت کودک بگونه ای برنامه ریزی کند که تمام یک میلیون و ۵۰۰ هزار کودک را پوشش دهد و نه کودکانی که از خدمات مهد و پیش دبستانی استفاده می نمایند.
از سوی دیگر شاید یکی از خطیرترین نقش های این سازمان تربیت مربیانی آگاه به تعلیم و تربیت کودکان باشد. همانطور که نقش معلمان دبستانی خصوصاً معلم کلاس اول بسیار پر رنگ است به صورتی که در بیشتر کشورها بالاترین معلمان و بالاترین امتیازات به معلمان کلاس اول داده می شود، به همان ترتیب نقش مربیان مهدهای کودک از مراقبان کودک باید رشد پیدا کند. چون در این فضاها نیز هر رفتار و هر آموزشی از طرف مربیان و حتی هر خاصیت شخصیتی الگوی جدی برای کودکان خواهد بود.
ما کمتر کودکان را می بینیم
منصوره کشاورز روان شناس مدرس دانشگاه و محقق حوزه کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد این که مهم ترین نکاتی که در حوزه تربیت کودک در فضاهای مراقبتی و آموزشی مهم می باشد، چیست اظهار داشت: موضوع این است که ما نباید فضاهایی به اسم فضاهای مراقبتی صرف دیگر داشته باشیم. خیلی از مهدهای کودک حتی امروزه نیز محل نگهداری کودکان هستند. روان شناسان کودک متوجه این مساله هستند که برخی والدین به علت شرایط زندگی خود احتیاج دارند فرزندان خودرا بعضاً از شش ماهگی به مهدهای کودک بسپارند اما باید بسیار دقت کنیم که برای والدین این کودکان آموزش هایی داده شود که از لطمه های جدی آنها جلوگیری شود چون این یک حقیقت است که کودکان تا دوسالگی نیازمند رابطه مستمر با مادر هستند. خلل در این ارتباط لطمه های جدی دارد.
وی افزود: ما می توانیم راه های جبران این خلأ عاطفی را با پر رنگ کردن نقش مادر در ساعاتی که با کودک حضور دارد یا روش هایی که کودک در مهدها این میزان فقدان و قطع ارتباط با مادر را حس نکند داشته باشیم مثل استفاده از صدای مادر که به صورت ضبط شده برای کودک پخش شود یا استفاده از یک مراقب اصلی برای کودکان تا بتوانند یک جایگزین برای مادر داشته باشند چون در بسیاری از مهدهای کودک امکان دارد بطورمثال هر بار شیردهی با شیشه شیر بوسیله ی یک مراقب متفاوت صورت گیرد. اینها بدیهیاتی است که باید برای مراقبت از کودکان زیر دو سال در نظر گرفت. ضمن این که برخی مهارت های شناختی هم در این سن صورت می گیرد و متأسفانه ما شاهد می باشیم که در بسیاری از مهدها به دست ورزی کودکان بطور مثال توجهی نمی گردد. این شرایط در مراکز نگهداری کودکان در مراکز بهزیستی هم وجود دارد. این کودکان نیازمند توجه مضاعفی هستند چون از ابتدا لطمه بی سرپرست بودن را دارند.
کشاورز بیان نمود: پیشنهاد به خانواده ها این است که از چهار سالگی کودکان را به مهدکودک ببرند و آن هم نه به این صورتی که امروزه متداول می باشد که کودکان ۸ و گاهی تا ۱۰ ساعت در مهدکودک می مانند. حتما نگهداری کودکان توسط پدربزرگ و مادربزرگ ها گرچه لطمه هایی دارد اما بهتر از مهدکودک است. اما باز هم پیشنهاد این است که از این سن کودکان برای ارتباط با همسالان و یادگیری مواردی مثل تقسیم کردن، اجتماعی شدن، آمادگی برای بیرون آمدن از خودمحوری و.... ساعات محدودی را در مهدهای کودک باشند به شرط آنکه مربیان این مراکز واقعاً در حوزه تربیت کودک آموزش دیده باشند. گاهی شما اگر یک تکلیف شناختی را خیلی زودتر از سن شناختی کودک به او بدهید خلل در روند رشد او بوجود آورده اید. این روزها متأسفانه والدین و برخی مربیان با اجبار بچه ها را سر تکالیف دشوار می گذارند. بطورمثال رواج آموزش روبیک یا چرتکه از این نمونه است. اینها همه سن مناسب آموزشی دارد.
این استاد دانشگاه اظهار نمود: ببینید نظریه پردازان بسیاری در حوزه رشد کودک و بحث یادگیری نظریه داده اند که هر کدام مبنای یک روش تربیتی و آموزشی شده است و هر کدام در جای خود مناسب می باشد اما یکی از موضوعات بسیار مهم این است که اولاً سازمان تعلیم و تربیت کودک باید بداند مبنای راهبری تربیتی و آموزشی این کودکان را کدام اصول تربیتی قرار می دهد و مشخص باشد و دوم این که بدانیم هر کودکی با کودک دیگر متفاوت می باشد باید انعطاف هایی در این میان وجود داشته باشد و باز از طرفی مهم ترین بخش نظارت بر اجرای این فرآیند است. در کنار آن به نظر من بیش از کودکان ما نیازمند این هستیم والدین را به شکل مؤثری آگاه و همیار خود در این میان نماییم. در سن قبل از ۶ سالگی همچنان مهم ترین نقش را در سلامت روانی کودکان والدین ایفا می کنند. این سازمان باید برنامه ای مشخص برای رشد آگاهی والدین در شیوه تربیت فرزندان داشته باشد.
محقق حوزه کودکان در پایان اظهار داشت: این خیلی خوب است که کودکان دارای یک متولی مشخص شده اند اما نگرانی از این است که کار روی سندها و بحث های نظریه به قدری طول بکشد که از اجرا دور شویم. الان در یک سال و نیم گذشته حقیقتاً کار مؤثری برای حوزه کودک و نوجوان متناسب با لطمه های پنهانی که این دوران برای رشد کودکان داشته را شاهد نیستیم. حتی در صدا و سیما نیز کمتر به این مورد پرداخته می شود. من قبلاً هم گفته ام که ما بارها شنیده ایم از شهر دوستدار کودک صحبت می شود اما شما عملاً شهرهایی را در کشورمان می بینیم که اصلاً شهروند بودن کودک را به رسمیت نمی شناسد. این مساله را میتوان به دیگر ارگان ها نسبت داد. یعنی ما کودکان را دوست داریم اما از آنها غفلت داریم و نگرانی کمتری داریم بابت این که اگر روی این سن سرمایه گذاری و هزینه نکنیم واقعاً بعدها باید ده ها برابر هزینه نماییم تا چیزهایی درست یا جبران شود.
این مطلب مدیریت آموزش برایتان مفید بود؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب